97) TOMRİS HATUN
Yayin Tarihi 9 Mart, 2015
Kategori KAHRAMANLAR VE BİLGİNLER
TOMRİS HATUN
Yüce Hakan Tomris Hatun, Hz. İsa’nın doğumundan önce, Altı yüzüncü yılda Türklerin (Sakaların) hükümdarı idi. (Dünyanın ilk kadın hükümdarıdır.) Bu sıralarda İran’da da Ahamenid sülalesi hakim bulunuyordu. Bu sülale zamanında İran orduları birkaç defa Doğuya doğru saldırarak Türklerle savaşmışlardı.
Tomris’in hükümdarlığı zamanında. İranlıların basında Kirus adında bir hükümdar bulunuyordu. Bu hükümdar önceleri Saka Türkleri ile çarpışarak onları yenmiş ve Batı Türklerinin güney kısımlarını ele geçirmişti.
Bu savaşlardan on yıl kadar sonra Kirus, Saka topraklarına saldırdı. Harbin sebebi, Kirus’un Tomris’le evlenmek istemesi ve Sakaların(İskitler) kadın başbuğunun bu isteği reddetmesi idi. Tabii bu sebep, o çağlardaki usullere göre çok önemli idi. Çünkü, Tomris, İran hükümdarı ile evlendiği takdirde, hükümdarı bulunduğu ülkeler de, Kirus’un eline ve dolayısıyla İranlılara geçmiş olacaktı. Teklifi, Türklerin kadın hakanı tarafından geri çevrilince, esasen kan dökücü bir insan olan Kirus, çılgına döndü ve kendisiyle evlenmeyi kabul etmeyen bu kadın hükümdarın cezasını vermeye karar verdi. Kirus önce, Tomris’in oğlunun emri altındaki Türk öncü kuvvetiyle karşılaştı ve onları bozguna uğrattı. Tomris’in oğlu düşmana yenilmenin verdiği yasla kendini öldürdü.
Bu savaşı kazanan ve gözleri dönmüş olan Kirus, Türk Hakanı Tomris hatunun da üzerine yürüdü. Türklerle, İranlıları bir kere daha karşı karşıya getiren bu savaş, pek kanlı oldu. Önce her iki taraf birbirlerine ok atmaya başladılar. Bu oklaşmalar öyle şiddetli oldu ki, iki taraftan yaralanmayan hemen hiç kimse kalmadı. Böylece gayet kanlı bir başlangıçtan sonra, ordular mızrak ve kılıçlarla göğüs göğüse geldiler.
Türklerin kadın başbuğu ile İranlıların erkek hükümdarının idare ettiği bu müthiş savaşın sonu çabuk geldi. Her vuruşmada olduğu gibi, bunda da zafer kartalı, kahramanlık, askerlik kabiliyeti ve zekada üstün olan tarafın oldu. Savaşı Türkler kazanmıştı.
Yüce Türk Hakanı Tomris Hatun hem milletinin ve yurdunun mukaddes sevgisiyle ve hem de savaşta yenildiği için hayatına kıymış olan sevgili oğlunun, gönlüne saldığı büyük acı ile dövüşmüştü ve başardığı bu kahramanca dövüşle, İran ordusunun büyük kısmını cansız olarak yere sermiş olmakla beraber, Ahamenid sülalesinin azgın hükümdarı Kirus’u da telef etmişti.
Kirus hayatında çok kan akıtmış bir hükümdardı. Bunun için, kahraman Türk kadını Tomris, bu kan akıtıcı adama, dünyaya ibret teşkil edecek bir muamelede bulundu ve Kirus’un kafasını kan dolu bir fıçıya atarak “hayatında kan içmeye doymamıştın, şimdi, doya, doya iç!” dedi. Bu hadise yüz yıllarca dünya milletlerinin dillerinde söylendi durdu ve bugüne kadar ulaştı.
İşte Tomris hakkında tarihin verdiği mevsuk (kaynak) bilgiler bundan ibarettir. Geri kalan birçok hususlar efsanelerle karışmaktadır.
Bu zaferin kazanılması büyük bir hadisedir. Çünkü Tomris, o sırada sadece Türklerin bir kısmının, yani yalnız Sakaların hükümdarı bulunuyordu ve kumanda ettiği kuvvetler, bu bakımdan mahduttu. Diğer taraftan Ahamenid hükümdarı ise, bütün İran’ın hükümdarı idi ve ordusu nispet kabul etmeyecek kadar büyüktü. Üstelik bu hükümdar bir erkek ve karşısındaki ise bir kadındı. Fakat bu kadın sadece bir kadın değil, bir Türk kadını idi ve bu kadın, kendisiyle izdivaç ederek, milletinin ve vatanının hürriyetine istiklaline kasteden kan dökücü bir adama karşı yılmadan dövüşmüştü. Tomris Hatun Alp Er Tunga’nın torunudur.
Kahraman Tomris, mazimizin göklerini süsleyen şanlı bir yıldızdır. Bu şanlı kadın, bütün Türk kadınlarına örnektir.
http://www.bilinmeyenturktarihi.com/tomris-hatun.html
TOMRİS HATUN
MÖ 539 yılında Kirus Babil’i zapt etmek ve büyük bir törenle şehre girmek suretiyle Babil Devleti’ni krallığına katmıştır. Kirus ömrünün son yıllarını İran’ın kuzeydoğusunda oturan bozkır kavimleri ve en çok Sakalarla savaşmakla geçirmiş ve aşağı Oxus bölgesinde MÖ 529 yılında ölmüştür. Burada Kirus’un ölümüne neden olan savaşta Pers ordusu ağır bir yenilgiye uğratılmıştır. Savaş dar bir boğazda yapılmış Saka ordusuna komuta eden Tomris (Sakaların bayan lideri) ve askerleri büyük başarı kazanmışlardır. Bu savaşta “turan taktiği” ya da “kurt oyunu” adı verilen bozkır savaş taktiği ustaca uygulanmıştır.
Prof. Dr. İlhami Durmuş
———————-
DÜZENLEYEN: YILMAZ KARAHAN
Yorumlar
“97) TOMRİS HATUN” yazisina 2 Yorum yapilmis
Yorum yap
Muhteşem Yuzyilin yapimcilari olan Times Produksiondan yada Pana film şirketinden Tomiris Hatun hakkinda güzel bir dizi bekliyoruz..
MILLI SÜTÜNLERIMIZ
▶ NUSGALYK TÜRKMEN ZENANLARY – 1.
TOMIRIS
Tomiris (Tumar ýa-da Demir), b.e.öñ VI asyrda ýaşap geçen türkmenleriñ gadymy ata-babalary hasap edilýän we Garagumda ýaşan göçme massaget taýpasynyñ zenan patyşasy.
♣ Demiriusmy ýa Tumar?
Tumar şanyñ ady aslynda Demir ýa-da Temir bolan bolmaly. Sebäbi onuñ ady grek çeşmelerinde Demirius diýip geçýär. Grek dilinde adam adynyñ yzyna “-ius” goşulmasy goşulyp ýazylýandygy üçinem biziñ günlerimize bu şöhratly zenanyñ ady Tomiris görnüşinde gelip ýetipdir.
♣ Tomirisiñ görkezen watansöýüjilik nusgasy
Tomiris taryhda tanalýan ilkinji zenan hökümdardyr. Ol öz döwründe Persiýada we Midiýada hökmürowanlyk süren Ahamenitler imperiýasyna garşy gorkysyz-ürküsiz göreş alyp barypdyr. Tomiris Hatyn döwleti parahatçylykly, emma goranyş sistemasyna has köp üns berip dolandyrmaga çalyşypdyr. Bu ýagdaýy ejizlik diýip hasaplan Pers imperatory Kir çaltlyk bilen massagetleriñ üstüne goşun sürüpdir. Persler massagetleriñ çäklerine aralaşanda ýakylyp taşlanan ekin meýdanlaryndan başga zat görmeýärdiler. Çünki massagetler yza çekilmek bilen birlikde söweşmek üçin amatly ýere we wagta garaşýardylar. Massagetleri kowalamakdan ýadan Kir Eýrana dolanmaga mejbur boldy. Birnäçe wagt geçenden soñra özüne tabyn bolmagy we özüne aýal bolmagy kabul eden ýagdaýynda Tomirisiñ üstüne ýöriş gurnamajakdygy barada habar ugratdy. Tomiris onuñ bir pyrryldaklary çöwürýändigini añýardy we bu teklibi ret etdi. Muña gazaplanan Kir ummasyz goşun ýygnap gaýtadan massagetleriñ toprakaryna aralaşdy. Kiriñ goşunynda tälim berilen ýüzlerçe itler bardy. Tomiris indi gaçmagyñ peýda etmejegini bilip özüne amatly bir ýer saýlady we Kiriñ goşunyna garaşyp başlady. Iki goşun arasynda birnaçe kilometrlik meýdan boş goýulýar. Ikindinara bolandygy üçin söweşe girişmeýärler, emma gije Kir hilegärlige ýüz urýar we her dürli nazy-nygmatlary döküp, birnäçe pers esgerleri bilen gözel gyzlary keýp çekmäge başlatdyrýar. Gijäñ ýarynda çadyra duýdansyz hüjüm eden Tomirisiñ ogly we tabynlygyndaky güýçler keýp çekip duran birnaçe pers esgerlerini öldürip, ol ýerdäki gyzlar bilen keýp edip başlaýarlar. Birnäçe wagtdan soñra çadyrlary garawullap duran pers goşunlary çadyrlara çozýarlar we Tomirisiñ ogly bilen birlikde içerdäki massagetleri uçdantutma öldürýärler. Tomiris eý görýän oglunyñ ölümine biçak gynanýar. Ol ar almak üçin şeýle ant içýär:
“Eý, gana suwsan Kir! Sen meniñ oglumy mertlik bilen däl-de, aklyñy başdan urýan şerap bilen öldürdüñ. Emma dogup barýan Günden ant içýän, seni gana gark ederin!”
Ertesi gün aldym-berdimli söweşde massagetler ýeñiş gazanýar. Mergenlikde deñsiz-taýsyz we söweş arabalaryny ussatlyk bilen ulanan massagetler özlerine garşy persler bilen bile garpyşan söweş itlerine garamazdan duşmany derbi-dagyn edýãrler. Ölenleriñ arasynda elbetde Pers patyşasy Kir hem bardy. Tomiris han sözünde tapylýar we Kiriñ kellesini gandan doldurylan tulumyñ içine oklaýar we oña: “Ömrüñ ötýänçä gan içip doýmadyñ, indi men seni gandan doýuraýyn!” diýipdir.
♣ Tomirisiñ çeper edebiýatdaky obrazy:
1). Ahmet Haldun Terziogly “Tomiris Han” (roman)
2). Emrullah Özdemir “Tomiris” (roman).
3). Bulat Jandarbekow “Tomiris” (roman).
♣ Giñişleýin öwrenmek üçin çeşmeler:
1). Геродот “Taryh” (“История” (I, 213, 214). Доватур А. И., Каллистов Д. П., Шишова И. А. Народы нашей страны в «Истории» Геродота. — М., 1982;
2). Nejati Gültepe “Türk zenanlarynyñ taryhyna giriş; Amazonkalylardan Bajyýany Ruma”, (“Türk kadın tarihine giriş: Amazonlardan Bâcıyân-ı Rûmʼa”), “Ötüken” neşirýaty-2008;
3). Куклина И. В. “Этнография Скифии по античным источникам”, Ленинград-1985;
4). Толстов С. П. “Gadymy Horezm” (“Древний Хорезм”), Москва, 1948;
5). Литвинский Б. А. Древние кочевники “Крыши мира”, Москва-1972;
6). Пьянков И. В. “Массагеты Геродота” / ВДИ, 1975, №2.
© Has TÜRKMEN.